भगवद गीता (BG Ch1, Text 8, 9)

भगवद गीता (BG Ch1, Text 8, 9)

अध्याय 1: कुरुक्षेत्र के युद्धस्थल में सैन्यनिरीक्षण

श्लोक 1 . 8

भवान्भीष्मश्र्च कर्णश्र्च कृपश्र्च समितिंजयः |
अश्र्वत्थामा विकर्णश्र्च सौमदत्तिस्तथैव च || ८ ||

भवान् - आप; भीष्मः - भीष्म पितामह; च - भी; कर्णः - कर्ण; च - और; कृपः - कृपाचार्य; च - तथा;समितिञ्जयः - सदा संग्राम-विजयी; अश्र्वत्थामा - अश्र्वत्थामा; विकर्णः - विकर्ण; च - तथा; सौमदत्तिः - सोमदत्त का पुत्र; तथा - भी; एव - निश्चय ही; च - भी।

 

भावार्थ

मेरी सेना में स्वयं आप, भीष्म, कर्ण, कृपाचार्य; अश्र्वत्थामा, विकर्ण तथा सोमदत्त का पुत्र भूरिश्रवा आदि हैं जो युद्ध में सदैव विजयी रहे हैं ।

 तात्पर्य

 

दुर्योधन उन अद्वितीय युद्धवीरों का उल्लेख करता है जो सदैव विजयी होते रहे हैं । विकर्ण दुर्योधन का भाई है, अश्र्वत्थामा द्रोणाचार्य का पुत्र है और सोमदत्ति या भूरिश्रवा बाह्लिकों के राजा का पुत्र है । कर्ण अर्जुन का आधा भाई है क्योंकि वह कुन्ती के गर्भ से राजा पाण्डु के साथ विवाहित होने के पूर्व उत्पन्न हुआ था । कृपाचार्य की जुड़वा बहन द्रोणाचार्य को ब्याही थी ।

श्लोक 1 . 9

अन्य च बहवः श्रूरा मदर्थे त्यक्तजीविताः |
नानाशस्त्रप्रहरणाः सर्वे युद्धविशारदाः || ९ ||

अन्ये - अन्य सब; च - भी; बहवः - अनेक; शूराः - वीर;मत्-अर्थे - मेरे लिए; त्यक्त-जीविताः - जीवन का उत्सर्ग करने वाले; नाना - अनेक; शस्त्र - आयुध; प्रहरणाः - से युक्त, सुसज्जित; सर्वे - सभी; युद्ध-विशारदाः - युद्धविद्या में निपुण ।

 
भावार्थ

ऐसे अन्य वीर भी हैं जो मेरे लिए अपना जीवन त्याग करने के लिए उद्यत हैं । वे विविध प्रकार के हथियारों से सुसज्जित हैं और युद्धविद्या में निपुण हैं ।

 तात्पर्य

जहाँ तक अन्यों का-यथा जयद्रथ, कृतवर्मा तथा शल्य का सम्बन्ध है वे सब दुर्योधन के लिए उपने प्राणों की आहुति देने के लिए तैयार रहते थे । दुसरे शब्दों में, यह पूर्वनिश्चित है कि वे पापी दुर्योधन के दल में सम्मिलित होने के कारण कुरुक्षेत्र के युद्ध में मारे जायेंगे । निस्सन्देह अपने मित्रों की संयुक्त-शक्ति के कारण दुर्योधन अपनी विजय के प्रति आश्र्वस्थ था ।

Bg. 1.8

भवान्भीष्मश्च कर्णश्च कृपश्च समितिंजयः ।

अश्वत्थामा विकर्णश्च सौमदत्तिस्तथैव च ॥ १.८ ॥

bhavān bhīṣmaś ca karṇaś ca
kṛpaś ca samitiṁ-jayaḥ
aśvatthāmā vikarṇaś ca
saumadattis tathaiva ca

Synonyms

bhavān — your good self; bhīṣmaḥ — Grandfather Bhīṣma; ca — also; karṇaḥ — Karṇa; ca — and; kṛpaḥ — Kṛpa; ca — and; samitim-jayaḥ — always victorious in battle; aśvatthāmā — Aśvatthāmā; vikarṇaḥ — Vikarṇa; ca — as well as; saumadattiḥ — the son of Somadatta; tathā — as well as; eva — certainly; ca — also.

Translation

There are personalities like you, Bhīṣma, Karṇa, Kṛpa, Aśvatthāmā, Vikarṇa and the son of Somadatta called Bhūriśravā, who are always victorious in battle.

Purport

Duryodhana mentions the exceptional heroes in  the battle, all of whom are ever victorious. Vikarṇa is the brother of Duryodhana, Aśvatthāmā is the son of Droṇācārya, and Saumadatti, or Bhūriśravā, is the son of the King of the Bāhlīkas. Karṇa is the half brother of Arjuna, as he was born of Kuntī before her marriage with King Pāṇḍu. Kṛpācārya’s twin sister married Droṇācārya.

Bg. 1.9

अन्ये च बहवः शूरा मदर्थे त्यक्तजीविताः ।

नानाशस्त्रप्रहरणाः सर्वे युद्धविशारदाः ॥ १.९ ॥

anye ca bahavaḥ śūrā
mad-arthe tyakta-jīvitāḥ
nānā-śastra-praharaṇāḥ
sarve yuddha-viśāradāḥ

Synonyms

anye — others; ca — also; bahavaḥ — in great numbers; śūrāḥ — heroes; mat-arthe — for my sake; tyakta-jīvitāḥ — prepared to risk life; nānā — many; śastra — weapons; praharaṇāḥ — equipped with; sarve — all of them; yuddha-viśāradāḥ — experienced in military science.

Translation

There are many other heroes who are prepared to lay down their lives for my sake. All of them are well equipped with different kinds of weapons, and all are experienced in military science.

Purport

As far as the others are concerned – like Jayadratha, Kṛtavarmā and Śalya – all are determined to lay down their lives for Duryodhana’s sake. In other words, it is already concluded that all of them would die in the Battle of Kurukṣetra for joining the party of the sinful Duryodhana. Duryodhana was, of course, confident of his victory on account of the above-mentioned combined strength of his friends.

Hare Krishna

Series continue.....




Comments

Popular posts from this blog

Srimad Bhagavatam: Cont. 1 Creation, Ch 1 Questions by the sages

Srimad Bhagavatam: Cont. 1 Creation, Ch 2 Divinity and Divine Service

भगवद गीता अवलोकन (Part 6) (Bhagavad Gita -An Overview Part 6)